Là một huyện miền núi nằm ở phía Tây của tỉnh với 3 dân tộc anh em Thái, Mường và Kinh cùng sinh sống. Thường Xuân được biết đến là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa. Tuy nhiên, đây cũng là huyện đặc biệt khó khăn, vì vậy trong những ngày đầu triển khai phong trào đã gặp phải không ít thách thức. Bên cạnh những hạn chế về điều kiện kinh tế, khiến cho hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao vừa thiếu về số lượng, kém về chất lượng, địa phương còn gặp khó khăn không nhỏ là nhận thức của một bộ phận người dân về phong trào, nhất là những hủ tục vẫn còn tồn tại trong đời sống. Do đó, huyện Thường Xuân xem đây là những nút thắt cần tháo gỡ, để phong trào TDĐKXDĐSVH đạt được các mục tiêu đề ra. Trước hết, địa phương tập trung làm tốt công tác tuyên truyền về ý nghĩa, mục đích và nội dung của phong trào đến mọi tầng lớp Nhân dân. Thường xuyên đổi mới và đa dạng hóa sao cho phù hợp với phong tục tập quán, trình độ dân trí của người dân. Các hình thức tuyên truyền trên truyền thanh, hội nghị, các buổi sinh hoạt thôn, bản, tổ dân phố và qua các đợt kiểm tra khu dân cư văn hóa, xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị được chú trọng... Đặc biệt, gắn việc triển khai thực hiện phong trào theo tinh thần Nghị quyết 33 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.
Hơn 20 năm triển khai, phong trào đã lan tỏa mạnh mẽ những giá trị văn hóa tích cực trong xã hội và tác động trực tiếp đến nếp nghĩ, nếp sống, trách nhiệm của mỗi người dân. Các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp được gìn giữ và phát huy, nhiều phong tục tập quán tốt đẹp được chọn lọc, bảo tồn. Từng bước loại bỏ những hủ tục, lạc hậu để hình thành tập quán mới văn minh, phù hợp với bối cảnh hiện nay. Điển hình như một số vùng đồng bào Thái, Mường đã bỏ hẳn tục thách cưới và ăn uống dài ngày. Các đám tang không để người chết trong nhà quá lâu, không lăn đường và rải tiền vàng gây mất mỹ quan, tốn kém. Lễ hội truyền thống được tổ chức đúng quy định và phát huy được bản sắc văn hóa của các dân tộc; nhiều trò chơi, trò diễn, văn nghệ dân gian có nguy cơ mai một dần được phục dựng, gìn giữ và duy trì trong các dịp lễ Tết, hội hè...
Trong phong trào TDĐKXDĐSVH, xây dựng gia đình, làng, bản, tổ dân phố, cơ quan, đơn vị văn hóa là những nội dung nòng cốt, trọng tâm và xuyên suốt. Hằng năm, Ban chỉ đạo phong trào thường xuyên phổ biến, triển khai những tiêu chí để Nhân dân biết và thực hiện. Đến nay, số gia đình được công nhận và giữ vững danh hiệu “Gia đình văn hóa” là 16.266/22.874 hộ (đạt 71,1%); số thôn, làng, tổ dân phố được công nhận và giữ vững danh hiệu văn hóa là 85/124 (đạt 71,42%); số cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa cấp huyện là 65/86 (đạt 75,6%); có 1 thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị; 100% khu dân cư ở cơ sở xây dựng, bổ sung quy ước, hương ước phù hợp với tình hình địa phương...
Cùng với đó, xác định vai trò quan trọng của hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao trong việc thúc phong trào TDĐKXDĐSVH phát triển. Huyện Thường Xuân đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách để hoàn thiện, nâng cấp hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao gắn với xây dựng nông thôn mới. Đồng thời, lồng ghép kinh phí và huy động nguồn lực xã hội để xây dựng mới. Đến nay, số Trung tâm Văn hóa - Thể thao xã, thị trấn là 16/16 (đạt 100%); số Trung tâm Văn hóa - Thể thao xã, thị trấn đạt chuẩn theo quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là 10/16 (đạt 62,5%); số nhà văn hóa, khu thể thao thôn, khu phố là 100/124 (đạt 80,6%). Các thiết chế này đã và đang được khai thác, phát huy hiệu quả, trở thành điểm sinh hoạt, sáng tạo, hưởng thụ các giá trị văn hóa và luyện tập thể dục thể thao của người dân.
Cũng từ phong trào đã khơi dậy và phát huy tinh thần đoàn kết, cùng nhau xóa đói, giảm nghèo và làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương trong mỗi người dân. Cơ cấu lao động từng bước chuyển dịch từ nông nghiệp sang các lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, chế biến nông lâm sản và sản xuất, khai thác vật liệu xây dựng. Nhiều địa phương vùng đồng bào dân tộc đã từng bước khôi phục các nghề truyền thống như đan lát, dệt thổ cẩm… Từ một huyện thuộc diện 30a, tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện là 45,7%, (năm 2010) thì đến nay đã giảm còn 13,77%.
Có thể khẳng định, những kết quả từ phong trào TDĐKXDĐSVH đã góp phần làm thay đổi bộ mặt kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân. Qua đây thể hiện sự thay đổi trong nhận thức của các cấp ủy, chính quyền và người dân huyện Thường Xuân về vai trò của văn hóa có sự thay đổi theo chiều hướng tích cực. Văn hóa đã và đang trở thành nguồn lực đóng vai trò then chốt trong những chiến lược mang tính mục tiêu của huyện tại thời điểm hiện tại và tương lai./.

Minh Tịch